Airkule KAPAT

PAYLAŞ 

Osman Gazi Baykal

UYGULAMALAR:

Başlangıçtaki planörler “askılı tip” olarak adlandırılmıştı. Çünkü pilot planörün merkezine asılıp, vücut hareketleriyle ağırlığını ileri-geri kaydırarak dengeyi sağlardı. Yine ilk planörler yamaç veya yokuş eğiminden aşağıya doğru başlangıç hareketi, taşıyanlar tarafından ittirilirken (bazen de fırlatılırken) rüzgâra karşı koşturularak havalanması sağlanıyordu. Daha sonraları sapana benzer bir planör fırlatma aracı (lastik amortisör) geliştirilmişti. Bununla bir tepenin üzerinden fırlatılıyordu. Günümüzde planör, otomobil, kamyonet vb. araçla 10-35 metre uzunluğunda kablo ile bazen oto vinç veya çekici (römorkör) uçak ile 1.000-1.500 metrelik kablo ile çekilerek ya da kendi motorunu (motorlu planörler) kullanarak kalkış yapılmaktadır. Genellikle ileri hareket için gövde altında en azından bir tekerlek ve/veya kızak, kullanılan konfigürasyon seçenekleridir.

Planör uçuşu tıpkı eğimli tepeden aşağıya doğru giderek hızlanan bir tekerleğe benzer: İrtifa kaybederek sürat elde etme ve bunun sayesinde kanatlardan geçen hava akımlarının kaldırma kuvvetini oluşturmasına dayanır. Bu yüzden motorlu uçaklar gibi düz uçuşta burun, ufuk hattında veya üstünde değil belli bir açıyla burun ufkun altında uçar. Ancak planörün kaybettiği yüksekliği değişik hava olayları ile tekrar kazanılarak uçuş sürdürülür. Planör uçuşuna destek olmak için pilotlar dört temel kaldırıcı-yükseltici hava akımlarını kullanırlar:

1- Tepe kenarları ve yamaçlardan rüzgârın geçerek yukarı doğru yükselttiği hava: Buna dağ dalgaları da denir.

2- Yeryüzünün eşit oranda ısınmaması nedeniyle yükselen sıcak hava sütunları: Çoğu zaman termik ismiyle adlandırılır. Planörün ağırlığına ve cumulus tipi bulutların cinsine, yoğunluğuna bağlı olarak dakikada 300 ila 600 metrelik tırmanış görülebilir.

3- Kuvvetli rüzgârların estiği dağ veya sırtların, rüzgâr altında kalan taraflarında bulunan durgun dalgalar: Buna yamaç kaldırıcıları ismi de verilir.

4- İki farklı hava kütlesinin birleşerek yükseldiği yerde oluşan birleşim kaldırıcıları. Bunların dışında topografik özelliklerden kaynaklanan yöresel özellikli kaldırıcı akımlarda vardır. Planör uçuşlarında deneyim arttıkça kaldırıcı hava akımlarının görülebilen ipuçları pilotlar için daha belirgin olacaktır. Elbette yerden meteorolojik raporları incelemenin yanında topografik yapı ve gökyüzündeki gelişmeleri değerlendirme “gökyüzünü okumak” olarak adlandırılmaktadır.

Planörlerin hava akımları içinde yaptıkları uçuşlar üç kategoride incelenir: 1- Yelken uçuşu, 2- Termik uçuş, 3- Dağ dalgası uçuşu.

Uçakla çekilerek havalanmanın ayrılma safhasında her iki araç aksi tarafa dönüş yaparak çarpışma riskini minimuma indirilir. Çekici uçak pilotunun planör uçuş deneyimi olması önemlidir. Ayrılmadan önce termiklerin bulunması, olası erken ayrılma/iniş nedeniyle meskûn yerlerden kaçınılması gibi özelliklere çok dikkat ederler.

Planör uçuşunda tehlikeli durumlar şöyledir:

1- Kalkışta kablo/telin kopması: Cinsine bağlı olarak 200 kalkışta bir olabilir. Bu safhada kablo/telin koptuğu yüksekliğin önemi büyüktür.

2- Planörde, ayrılmadan sonra çekiş kablo/telinin kalması.

3- Vinçle kalkışta çekişin birden durması.

4- Vinçle kalkışta bir kanat ucunun yere sürtmesi. 

5- Flapların açık kalması

6- Türbülans, buzlanma, yıldırım çarpması, aşırı soğuk

7- Karanlığın aniden bastırması

II. Dünya savaşından sonra geliştirilen NACA-6 kanat profili ile planörlerin süzülüş performansı 1/30'a (yani her 1 metre irtifa kaybı ile 30 metre yatay uçuş) çıkmıştı. Günümüzde yarış planörlerinde bu değer 1/70'e kadar yükselmiştir. Planörcülüğün gelişiminde gövde-kanat iskeletinde tahta yerine alüminyum vb. metal kullanımı çok etkili olurken özellikle dış cephe kaplamasında 1957 yılından beri kullanılmakta olan fiberglas uygulaması ayrı bir kazanımdır.

OSTIV (Organisation Scentifique et Technique du à Vol Voile: Uluslararası Bilimsel ve Teknik Planörcülük Organizasyonu) ilk kez dizaynlara standart getirerek kanat açıklığını 15 metre ile sınırlamıştır.

Sportif olarak planörcülükte düz hat boyunca non-stop, en uzun mesafe, en yükseğe tırmanma, belirli bir bölge üzerinde en çok havada kalış rekorları hep önem kazanmıştı. Daha sonraları planörle akrobasi, gösteri amaçlı planörden serbest paraşüt atlayışları vb. uçuşların cazibesini arttırmıştır. Tüm bu istekleri karşılamak için üretim tekniklerinde çok ciddi araştırma, deneme çabaları halen yoğun bir şekilde devam etmektedir.

Planörle uçuş eğitiminden sonra uçaklara geçen uçucularda gelişim çok hızlı olmaktadır. NASA’nın astronot eğitimi ve uzay mekiği programının önemli bir bölümünü planör uçuş eğitimi tutmaktadır. Çünkü uzay mekiği vb. araçlarla dünyaya dönüşlerinde atmosfere girişlerinden inişe kadar olan bölümü motorsuz, süzülüş uçuşu olarak uygulanmaktadır.

Faydalanılan Kaynaklar:

*Türk Uçak Üretimi (Tuncay Deniz-Kendi Yayını,2004)

*Gökteki Venüs (M. Bahattin Adıgüzel-Sonçağ Kültür Yayınları,2019)

*Havacılık Tarihinde Türkler Cilt: II-III (Türk Hava Kuvvetleri, 2005)

*Türk Havacılık Kronolojisi (Stuart Kline-Dönence, 2002)

*Atatürk’ün Tayyarelerinin Tarihçesi 1926-1955 (M. Bahattin Adıgüzel-Sonçağ Kültür Yayınları,2019)

*İstiklal Göklerin Gökler Bizimdir Cilt I-II (Oktay Verel-Türk Hava Kurumu Yayınları, 1985)

*Türkiye’de Havacılık ve Uçak Yapımı (Zafer Orbay-Türk Bilim Tarihi Kurumu Yayınları, 2009)

*Hava Ulaşımında Motorsuz Uçak: Planörcülük (Muhittin Özdirim-THK Basımevi, 1989)

*Atatürk’ün Tayyarelerinin Tarihçesi, Belgeler (Mehmet Arif Demirer-Sonçağ Yayınları, 2017)

*Mustafa Kemal’in Uçakları (İsmail Yavuz-İş Bankası Kültür Yayınları, 2013)

*Havacılık Tarihi (Arthur Fürst-Türk Tayyare Cemiyeti Neşriyatı/Ankara, 1930)

*Wright Kardeşler (David McCullough- Lemur Yayınevi, 2016)

*Smithsonian Atlas of World Aviation (Dana Bell-Harper Collins Books, 2008)

*Inventing Flight: The Wright Brothers and Their Predecessors (John D. Anderson Jr.-The Johns Hopkins University Press, 2004)

*The Glider Pilot’s Manual(Ken Stewart-Airlife Publishing Ltd. 1999)

*Planörcünün Kılavuzu (Ken Stewart-Cinius Yayınları, 2017)

*Uçan Türk Dergisi (Türk Hava Kurumu, Muhtelif sayılar)

*Türk Kültürü Dergisi (Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü- Sayı116 Haziran 1972)

*Popüler Tarih Dergisi (Sayı:38 Ekim 2003)

*Toplumsal Tarih Dergisi (Sayı:138 Haziran 2005)

*Mühendis ve Makina Dergisi (Cilt:60 Sayı:695, 209)

* www.flyingmachines.org

Masaüstü Görünümü  ♦   İletişim  ♦   Künye

Copyright © 2024 Airkule