ORUCU ENGELLEME VE ZORLAMA GAYRETKEŞLİKLERİ

1. Çin yönetiminin Doğu Türkistan'da asimilasyon politikaları çerçevesinde müslümanlara yönelik sistematik baskıları uzun yıllardır devam etmekteydi. 2009 yılında Sincan Uygur Özerk Bölgesinin başkenti Urumçi'de cuma namazının, 2014 yılında ise memur, öğrenci ve öğretmenlerin oruç tutmasının yasaklandığı haberleri gelmişti. Çoğunluğu Türkçe konuşan ve 9 milyon nüfusunun %45'i müslüman olan bölge halkına oruç bozmaları için baskı uygulanıyor; orucu sabote etmek için gün içinde ücretsiz yemek organizasyonları düzenleniyordu. 5 yıl önceki bir yazımızda Çin'in bu faşistçe uygulamalarını kınamıştık (1). İnsanların oruç ve diğer ibadetlerini özgürce yapmalarını engellemenin insan haklarına aykırı olduğunu ve ters tepeceğini düşünüyoruz.

2. Türk asıllı Alman futbolcu Mesut Özil, 2016 yılında umreye gitmesinin ardından islamofobik aşırı sağcı Alman basını tarafından kıyasıya eleştirilmişti. Bir yandan Türkiye’ye demokrasi, soykırım ve insan hakları dersleri vermeye çalışırken, diğer yandan müslümanların hepsini teröre ve şiddete yatkın, çağdışı insanlar olarak gören gazeteciler Mesut Özil’e, ramazan ayına denk gelen Euro 2016 maçları sürecinde oruç tutup tutmayacağını sormuşlardı. Yanıtı, ‘doktorunun buna izin vermediği’ idi… Yani, mahalle baskılarına göğüs gerecek kadar dinine bağlı, ama profesyonelliğinin gereği olarak kritik bir sportif turnuvada performansını azaltacağı kaygısıyla oruç tutmayacak kadar seküler bir davranış… (2).

3. Malezya’da ise 2007 yılından itibaren Ramazan ayında oruç tutmayan kişilere ve onlara servis yapan lokanta ve büfelere karşı operasyonlar yürütülmektedir. Köktendinci muhalefet partisi PAS tarafından yönetilen Kelantan eyaletinde sivil kıyafetli ekipler (oruç polisleri) sokaklara dağılıp oruç tutmayanları yakalamaya çalışıyor; yerken, sıvı gıda veya sigara içerken yakalanan kişilere de, saat 15’e kadar satış yapan dükkânlara da para cezası kesiliyordu (3). 2019 yılından gelen haberler yasakların dozunun arttığını gösteriyor. Segamat bölgesinde aşçı ve garson kıyafetleri giyen polisler teftiş yapıyor, oruç tutmayanlara 6 aya kadar hapis cezası veriliyor. İftar saatine kadar kapalı kalma kuralını ihlâl eden lokanta ve kafeteryalara da para cezası kesiliyor (4).

4. Yakın tarihte Endonezya'dan gelen haberlere göre, Ramazan ayı boyunca insanları sahurda uyandırmak için Hava Kuvvetlerinin savaş uçakları Java Adası üzerinde alçak uçuş yapmaya başlamış. Hava Kuvvetleri sözcüsü, “İnsanları sahura uyandırmak görevi pilotlarımızın gece uçuş becerilerini korumasına yardımcı oluyor” demiş (5). Endonezya’da nasıl bir değişim yaşanıyor bilemiyoruz. 2012 yılında Ulaştırma Bakanlığı Sivil Havacılık Direktörlüğünün  tamiminde, orucun sağlık, performans ve kazalara etkileri konusunda bir dizi uyarı ve tavsiyelerde bulunmuş, Ulema Komisyonu da uçuş görevleri sırasında oruç tutulmamasını tavsiye etmişti. Bakanlığın genelgesinde orucun metabolizmaya olumlu etkileri bağlamında; HDL kolesterolü arttırıp LDL’i azalttığı için kalp hastalığı riskini düşürücü etkisi olduğu, bazı kişilerde oruçlu olmanın performansı azaltmadığı, tersine inanç ve itikadın performans artışı yarattığı öne sürülmüştü. Ancak genel bilimsel doğrular olarak da orucun; uyanıklık azalması, yorgunluk artışı, huzursuzluk, mizaç değişimi, bellek sorunları ve sonuçta iş performansında azalma yapabileceği vurgulanmıştı (6).

2019’a gelindiğinde hasta, yaşlı, çocuk, gayrımüslim vs. ayırt etmeden, sabaha karşı yürekleri hoplatan gürültülü alçak uçuşlarla sahur uyarısı yapmak nedir? Çağımızda kol saatinden cep telefonuna kadar her türlü alarmlı cihazlarla istenilen saat ve dakikada uyanma imkânları varken, bunu alçak uçuşlarla yapmak ve pilotlara gece uçuşu tecrübesi kazandırma gerekçesine bağlamak sığ bir demagoji gibi görünüyor. (Bizdeki nükteli maniler eşliğinde ramazan davulu ile uyandırma geleneği ne kadar sıcaktır...)

Türkiye’de bu boyutta değilse de belirli şehirlerde ve İstanbul’un belirli semtlerinde mahalle baskısının yoğun olduğu; bazı fanatik genç grupların durumdan vazife çıkararak organize biçimde oruç polisliği benzeri işler yaptıklarına dair bir yazı 2007 yılında yayınlanmıştı (7). Şimdiki durumu bilmiyoruz.

Oruç psikolojik detoks işlevi görebilir

Orucun felsefesini sindirmiş insanların işte, okulda, trafikte, hastanede "oruç kafayla" agresifleşmediklerini, tersine daha sevecen ve hoşgörülü olduklarını ve güzelleştiklerini görmüşüzdür; bu haliyle hem ibadet, hem de bir psikolojik detoks’tur. Ama bu sırada psikomotor (refleks, tepki zamanı, ince beceriler) ve bilişsel (dikkat, algı, bellek, karar verme) işlevlerinde bir gerileme olabileceği de unutulmamalıdır. Rutin işler yapan bireyler için önemsiz olan bu hal, kritik işler yapalar için yaşamsal önemde olabilir. Bir kalp veya beyin cerrahının ya da otobüs şoförünün bu zafiyetler içinde görev yapması ne kadar sakıncalı ise, uçuş ekiplerinin, hava trafik kontrolörlerinin ve uçak bakım teknisyenlerinin de görev günlerinde oruç tutmalarının o kadar risk unsuru olacağını bir uçuş doktoru olarak söylemek görevimizdir.

Bizim havacılıkta oruç için koyduğumuz şerh; kişisel ibadetini yaparken kamusal alanda verimsiz ve riskli çalışan, kazalar yaparak acılara ve zararlara yol açan insanlar içindir. Görev harici günlerde tutulan oruca saygımız sonsuzdur. Uçuş emniyeti bağlamındaki kaygılarımız nedeniyle bunu İslam ülkelerindeki kısıtlamaları ve trafik kaza artış oranlarını referans göstererek önceki yazılarımızda da anlatmaya çalışmıştık... (8).

Kaynaklar:

1. http://www.airkule.com/yazar/baslik/929

2. http://www.airkule.com/yazar/baslik/1121

3. http://www.hurriyet.com.tr/dunya/malezyada-oruc-polisi-7306813

4. https://www.gzt.com/dunya-politika/ramazanin-gizli-polisleri-3496213

5. https://www.trthaber.com/haber/dunya/endonezyada-insanlari-sahurda-uyandirmak-icin-jetlerle-alcak-ucus-414977.html

6. Cultural perspectives on flight operations and the impact of Ramadan fasting on crew performance. (2012) Indonesian Directorate General of Civil Aviation.

http://pacdeff.com/pdfs/Cultural%20Perspectives%20on%20Flight%20Operations%20and%20the%20-impact%20of%20Ramadan%20Fasting.pdf

7. http://rusencakir.com/TURKIYE-MALEZYA-OLUR-MU1/827

8. http://www.airkule.com/yazar/baslik/281