KURTULUŞ SAVAŞINDA HAVADA NELER OLDU-8

Kasım 1921: Karadeniz Amasra’da bir Deniz Tayyare istasyonu kuruldu. Deniz Pilot Savmi (Uçman) komutanlığına atandı. İstanbul’dan gizlice de-monte şekilde sandıklarla getirilen Gotha tipi uçakları monte ederek uçurmak asli göreviydi. Uçakların faaliyeti sağlandıktan sonra Karadeniz’deki Yunan harp gemilerine keşif ve saldırı görevlerinde kullanılacaktı.

Akşehir’deki uçakların menzil ve yakıtı yettiğince Afyon-Uşak-Seyitgazi civarında keşif uçuşu yaptılar...

6 Aralık 1921: Amasya’daki Deniz Tayyare Bölüğünde İstanbul’dan kaçırılan Gotha tipi deniz uçaklarından üçü daha ulaşıp montaj ve tamirat faaliyetleri başladı...

30 Aralık 1921: İtalyanlardan satın alınan 20 uçağı teslim almak üzere arabayla Antalya’ya Binbaşı Fazıl ve arkadaşları Yüzbaşı Yahya, Vecihi ve Hulusi ile makinist Eşref Beyler hareket ettiler. 

Akşehir’deki uçakların Afyon-Uşak-Seyitgazi civarındaki keşif uçuşları devam etti.

Ocak 1922: İtalyanlardan satın alınan uçaklar Mersin’de teslim alındıktan sonra, önce Antalya’ya oradan trenle Konya’ya nakledildi. Burada eski Alman yapımı uçak makineli tüfekleri monte edildi. Antlaşma gereği silahsız olan uçaklar Akşehir’e uçarak geldikten sonra makineli tüfekler rasıt kabinine monte edilmişti. Spad uçaklarına makineli tüfek montajında pervane dönüşü ile mermi atış eşlemesi (senkronizasyonu) çok önemliydi.  Aksi halde kendi pervanesini vurma riski vardı. Üstelik yedek pervane de yoktu. Bu ayarlama Konya’da Makinist Yüzbaşı Murat, sivil makinistler İrfan, Büyük ve Küçük Eşref’lerin gayretiyle yapılmıştı. Tamamlanan uçaklar Afyon’un Çay ilçesinde geçici olarak hazırlanan hava meydanına uçarak intikal ettiler. Antalya’da bulunan havacılardan Pilot Vecihi hariç diğer uçucular, tekrar karayoluyla cepheye döndüler.

7 Şubat 1922: Pilot Vecihi (Hürkuş) Aviatik tipi eğitim uçağıyla 120 kadar hava postasını Antalya’dan Ankara’ya ulaştırdı. Daha sonra uçağı Akşehir meydanına uçarak götürdü.

24 Nisan 1922: Ankara Antlaşması hükümleri doğrultusunda Adana’da bulunan Fransız Hava birlikleri Fransız Hükümeti tarafından terhis edildi.

Nisan 1922: Akviran’daki Tayyare Müfrezesi ay boyunca toplam 14 keşif uçuşu yapmıştı. İscehisar-Seyitgazi-Seyitgazi-Söğüt-İhsaniye-Döğer- Kırkpınar-Kadımürsel civarında Yunanlıların durumunu tespit ettikten sonra bildiriler atmışlardı.

Mart 1922: Ekim 1921'de Akşehir’e Yunanlı havacıların attıkları mektuba Türk uçucular havadan cevabi mektup attılar: “Davetinizi kabul ederek geldik. Sinanpaşa Çiftliği-Kütahya-Afyon civarında sizi 2.5 saat bekleyeceğiz” diyen metin Rumca yazılmıştı. Yüzbaşı Fazıl ve Rasıt Salim belirtilen bölgede yeterince bekledikten sonra Yunanlıların hava birliği üzerinden alçak geçiş yaparak geriye dönmüşlerdi.

Ayrıca Akşehir-Afyon dolaylarında yedi keşif uçuşu yapıldı: Yunan ordusundaki durumlar yakından incelendi. Düşman birliklerinin üzerine Rumca yazılı propaganda bildirileri atıldı. Bildirilerin altında yedi esir Yunanlı askerlerin isimleri vardı. Bildiri içeriğinde Türklerin esirlerine iyi davrandığı, savaşın bir an önce sona ermesi için Yunanlı askerlerin tek tek veya gruplar halinde teslim olmaları tavsiye ediliyordu…

7 Mayıs 1922: Cephe Tayyare Bölüğündeki Niğde isimli Bréguet 14-B2 uçağıyla Yüzbaşı Fazıl test uçuşuna çıktı. Motor arızası nedeniyle uçak pist dışına çıkıp kabotaj olmuştu. Yüzbaşı Fazıl çenesinden yaralanırken uçak hasarlanmıştı.

10 Mayıs 1922: Garp cephesi Komutanı İsmet (İnönü) kaza geçiren Yüzbaşı Fazıl’ı ziyaret için Cephe Tayyare Bölüğüne geldi. Bu arada kaza geçiren uçak tamir edilerek faal duruma getirilmişti.

21 Mayıs 1922: I.Tayyare Bölüğünden dört uçak Akşehir meydanına uçarak gönderildi. Böylelikle çok geniş cephe hattında iki ayrı tayyare grubu faaliyete geçti. Aynı sırada Garp Cephesi Komutanlığı III. Bir Tayyare Bölüğünün daha kurulmasını, Hava Kuvvetleri Genel Müdürlüğünün lağvedilmesini, batı bölgesinde teknik işlerin yürütülmesi için Yüzbaşı Fazıl’ın uçak müfettişi olarak cephe karargâhına atanmasını teklif etti. Milli Savunma Vekâleti (bakanlığı) elde yeterince uçucu ile teknik ekip, uçak ve malzeme olmadığı için teklifi reddetti.

28 Mayıs 1922: Erzurumlu Nafiz Beyin orduya hediye ettiği ilk uçak (Nafiz-I), savaşta ilk kez uçarak Aksu’da bulunan Yunan birliklerinin üzerine bomba atmıştı. Uçağı uçuranlar Pilot Vecihi (Hürkuş) ve Rasıt Basri Beylerdi. Garp Cephesi Komutanı İsmet İnönü telgrafla haberi Nafiz Bey'e iletmişti.

Mayıs 1922: Akviran Müfrezesi ay boyunca toplam 12 keşif uçuşu yaparken, düşman birliklerine propaganda bildirileri atmışlardı. Uçuşlarda Seyitgazi-Afyon-Susuz-Eğret-Oturak-Cumalı civarında altı piyade tümeni, bir süvari alayı ile tahkimatların durumları tespit edilmişti.

1 Haziran 1922: Garp Cephesi Komutanlığı, uçak sayısının artması üzerine uçuş harekâtının tek merkezden ve etkin olarak yürütülmesi amacıyla yeni bir organizasyon değişikliği yaptı. Buna göre I. ve II. Tayyare Bölükleri yeniden birleştirilip “Cephe Tayyare Bölüğü” adı verildi. I. ve II. Kara Ordusuna ikişer uçaklık Hava Keşif Müfrezeleri verilmiş ve bunlara da “I. ve II. Keşif Kademesi” denilmişti. Müfrezelerdeki uçucuların değiştirilmesi, uçakların faal tutulması vb. görevler Cephe Tayyare Bölük komutanına aitti. Müfrezelere uçuş görevleri kara ordusu tarafından verilecek, yapılamayanları Cephe Tayyare Bölüğünce yerine getirilecekti.

2 Haziran1922: II.Kara ordusunda göreve başlayan Akviran Hava Müfrezesi, Seyitgazi-Eskişehir-Çumralı-Karamürsel-Kırkpınar bölgesinde çeşitli keşif uçuşları yaptı. Keşifler sonucu Yunan süvari birlikleri, piyade tümenleri ve tahkimatları hakkında ayrıntılı bilgiler edildi. Ayrıca yedi Yunanlı esir askerin imzasının bulunduğu Rumca yazılı bildirileri düşman mevzilerine attılar.

18 Haziran 1922: Amasra Deniz İstasyonunda, İstanbul’dan kaçırılan ilk Gotha tipi deniz uçağının eksik ve bozuk parçaları temin edildikten sonra tamir edilerek faal duruma geçti.

24 Haziran 1922: Afyon’un Çay kasabası yakınlarındaki Mandıra köyü yakınlarında hazırlanan hava meydanına iki Bréguet 14-B2 keşif uçağı "I. Müfreze" adıyla ve I. Kara Ordusunun emrinde olmak üzere intikal etti. Uşak ve Akşehir dolaylarındaki keşif uçuşları için Apa köyünde hazırlanan benzin dolum tesisleri kullanıldı.

26 Haziran 1922: Akviran Keşif Müfrezesine ait bir uçak, 07.00'da çıktığı uçuşta Eğreti-Kayalar-Böyce köyü-Cumali-Döğer civarında Yunanlıların üç piyade alayı, üç tümen, yedi topçu bataryası, bir süvari alayı ile 150 çadırlı bir ordugâhını tespit ederek II.Kara Ordusuna bildirmişti. Aynı gün Cephe Tayyare bölüğünden bir uçak 07.30'da Afyon civarında yaptığı keşif uçuşunda üç tümen ile bir piyade taburunu görmüştü.

27 Haziran 1922: I.Müfrezeye ait bir keşif uçağı Afyon doğusundaki Yunan tahkimatları ile ordugâhını incelemek için havalandı. Yunan hatlarının gerisinde Bréguet 14-B2 tipi uçağın motoru arızalanınca zorunlu iniş yaptılar. Pilot Fehmi (Maltepe) ve Rasıt Üsteğmen İhsan (Orgun) esir alındılar. Ekip,Yunanlılar gelmeden önce uçağı yakmıştı…

28 Haziran 1922: I.Müfrezenin bir uçağı Eskişehir-Seyitgazi bölgesinde bir keşif uçuşu daha yaptı. Düşmanın bir piyade alayı, bir tümeni, dağınık halde üç süvari bölüğü ile tahkimatlar incelendi. Önceden keşfedilen bir alayın da yerini koruduğu tespit edildi.

Haziran 1922: Ay boyunca Cephe Tayyare Bölüğü toplam 26 keşif uçuşu yaptı. Bunlara göre bölgede 12 Yunan tümeni ile yarım dağınık bir tümen daha bulunuyordu. Haziran başında IV. Kolordu komutanı Kemalettin Sami Paşa ve edebiyatçı Halide Edip (Adıvar) Cephe Tayyare Bölüğünün karargâhını ziyaret ettiler. Her ikisini de Yüzbaşı Fazıl kısa süreli uçurmuştu.

2 Temmuz 1922: İtalya’dan parayla satın alınan Spad-XIII avcı uçaklarının diğer partisi ambalajlı ve silahsız şekilde Mersin’den Antalya’ya ulaştırıldı. Konya yakınlarındaki Akviran hava meydanına tren ve karayoluyla ulaştırılıp montajları tamamlandı. Test uçuşları yapıldıktan sonra görev uçuşlarına başlangıçta dört tanesi silahsız olarak uçuşlara katıldılar.

3 Temmuz 1922: Amasra’dan keşfe çıkan Deniz Pilot Yüzbaşı Cemal, Gotha tipi deniz uçağıyla Şile açıklarında Yunanlıların Panter sınıfı bir muhribine saldırdı. İsabet alan muhrip tam yolla İstanbul Boğazına kaçtı. Yüzbaşı Cemal yakıtının yettiği kadar saldırısını sürdürmüştü.

5 Temmuz 1922: Hava Kuvvetleri Genel Müdürlüğünde yeni bir teşkilat değişikliği yapıldı. Buna göre Hava Kuvvetleri Genel Müdürlüğü yerine Konya’daki tümenin yetkisinde Kuvva-yi Havaiye Müfettişliği (Hava Kuvvetleri Müfettişliği) kurularak Genelkurmay Başkanlığına bağlanmıştı. Ankara’da yeniden bir hava malzeme deposu kuruldu. Konya’daki meydan komutanlığına “Konya Tayyare Tamir Fabrikası” da bağlandı.

9 Temmuz 1922: Sabah yapılan keşif uçuşunda Kütahya-Afyon demiryolu çevresinde 6 Yunan tümeninin yanısıra, Afyon-Dumlupınar hattı civarında da iki tümen tespit edilmişti.

23 Temmuz 1922: Keşif uçuşlarında Yunan kuvvetlerinde olağandışı hareketlilik gözlenmişti.

24 Temmuz 1922: Pilot Vecihi (Hürkuş) ve Rasıt Teğmen Hamdi, Bréguet 14-B2 tipi uçakla Afyon civarında keşif uçuşu yaparken bir Yunan Spad-XIII tipi av uçağının saldırısına uğradılar. Makineli tüfeği arızalı olan uçağını değişik kaçınma manevralarla düşman ateşinden koruyan Vecihi, uçağını emniyetle hiç isabet almadan geriye getirmişti.

Devam edecek...