İstanbul 13/16
1 Eylül 1939’da başlayıp 2 Eylül 1945 tarihinde sona eren II. Dünya savaşında Türkiye, çok uzun süre savaşan taraflara uzak durmuştu. Önceden incelediğimiz balonculuk tarihimiz, Çanakkale Savaşındaki havacılık olayları, I.Dünya Savaşında İstanbul ve İzmir’in havadan bombalanması, Kurtuluş Savaşındaki havacılık olaylarından sonra II. Dünya savaşında ülkemizin gökyüzünde yaşananları kronolojik olarak sunmaya çalıştık. Keyifli okumalar dileriz.
“Zamanı yitire yitire tarihi de bitirdik sonunda.”
Küçük İskender
II. Dünya Savaşı başladığında Türk Hava Kuvvetleri, Blenheim Mark-I, Fairey Battle, Vultee V-II, Heinkel He-111, Martin 139W, Spitfire, Hurricane, Morane Saulnier 406, P.Z.L, Curtiss Hawk, Westland Lysander, Supermarine Southampton, Supermarine Walnus tipi uçaklardan toplam 487 adet savaş uçağı ve 719 kişiden (pilot, teknik personel) oluşuyordu.
1939:
*/Türk Hükümeti hava taarruzları ve ardından gelebilecek zehirli gaz tehlikesine karşı devamlı önlem arayışı içindeydi.
*/Nazi Almanya’sının İspanya ile dayanışma kartpostallarına bir çeşit yanıt olarak Türkiye-ABD dostluk pulları dolaşıma sokulmuştu. Savaşın son yıllarına doğru İhap Hulusi Görey’in tasarladığı Milli Müdafaa Pulları serisi yurtiçi postalarda kullanılırken orduya yardım amacını güdüyordu.
*/ Başbakan Refik Saydam ve hükümeti Genelkurmay Başkanı Fevzi Çakmak’ın tavsiyesiyle hava saldırılarına açık bölgelerdeki Kırklareli, Edirne, İstanbul, Tekirdağ, Çanakkale, Kocaeli illerinde sıkıyönetim ilan etti. Ayrıca il merkezlerinde sınırlı olarak gaz maskeleri dağıtımına başlandı.
5 Ağustos 1939: Yayımlanan Hava Taarruzlarına Karşı Pasif Korunma Nizamnamesine göre okul, kamu işyerleri ve mahalle düzeyinde eğitimler yürütülmeye başlandı. Ayrıca evler ve arabalarda karartma önlemleri savaş sonuna kadar uygulanacaktı…
21 Ağustos 1939: İstanbul’un Aksaray semtinde hava taarruzu tatbikatı nedeniyle alçaktan uçan uçaklardan korkup fenalaşan bir kadın Haseki hastanesine kaldırılmış, ancak yaşamını yitirmişti.
Eylül 1939: */ İzmir’de konuşlu III. Tayyare Alayı, yeni bir yapılanmayla II. Hava Tugayı ismini aldı. Bu grubun içinde Müstakil 5.Deniz Tayyare Taburu da bulunuyordu.
*/ Bir İngiliz havacı heyeti T. Hava Kuvvetlerinin yapısını incelemek için Türkiye’ye geldi. Çeşitli branşlardan oluşan uzmanların hazırladığı rapor sonucu Türkiye’den İngiltere’ye havacı subaylar, farklı alanlarda kurs ve eğitim almak üzere gideceklerdi.
3 Eylül 1939: Genelkurmay Başkanlığının 2062 sayılı emriyle Kütahya’da konuşlu 4. Hava Alayının 7. Taburu Çorlu’ya intikal etti. Burada önceden intikal etmiş hava birliğiyle birleşerek 5. Hava Alayı oluşturuldu.
18 Eylül 1939: Ankara’da ilk kez hava saldırılarına karşı pasif korunma tatbikatı yapıldı.
29 Eylül 1939: Ankara’da hava saldırılarına karşı sivil savunma (pasif korunma) tatbikatının başarılı geçtiği yetkili makamlarca açıklandı.
19 Ekim 1939: Türk-İngiliz-Fransız Ortak Savunma Antlaşmasına dayanılarak, İngiltere’den 76 adet Magister 14A tipi eğitim uçakları satın alındı.
Kasım 1939: Çorlu’daki 5.Hava Alayının Polonya yapımı PZL P-24 tipi uçaklar, Fransa’dan alınan 30 adet Morane-406 tipi uçaklarla değiştirildi.
31 Aralık 1939: */ Devlet Hava Yolları (D.H.Y.) yıl boyunca toplam 2.877 yolcu ve 12.798kg kargo taşımıştı.
*/ Yıl içinde Yüksek Mühendis Mektebi Makine Şubesi (günümüzün İstanbul Teknik Üniversitesi) bünyesinde uçak mühendisi yetiştirilmek üzere Tayyare Şubesi kuruldu.
*/ 1939 yılında çeşitli rütbelerde toplam 17 havacı hayatını uçak kazalarında kaybetmişti.
*/ T. Hava Kurumunun Ankara-Akköprü’deki planör atölyesinde yılda 150 planör üretim kapasitesine erişildi.
1940:
*/ Hava Kuvvetleri, harekât ve eğitim bakımından Genel Kurmay Başkanlığına, İkmal bakımından Milli Müdafaa Vekâletine (Milli Savunma Bakanlığı) bağlandı.
*/ Polonya yapımı PZL P-24 tipi uçaklar aktif avcı görevinden alınarak Hava Okulunda Tekâmül Eğitimi safhasında av eğitimi uçuşları için kullanılmaya başlandı.
*/ Milli bütçe olanaklarıyla İngiltere’den 30 adet Hurricane, 29 adet Fairey-Battle, 6 adet Avro Anson, 10 adet Blenheim, 24 adet Westland Lysander MK-II ve Amerika’dan 40 adet Falcon R-22 tipi uçaklar satın alındı.
*/ Savaş nedeniyle artan uçak makinisti ihtiyacını karşılamak için Diyarbakır ve Kayseri’de ek Makinist Okulları açıldı.
*/ Nuri Demirağ, gazetelere verdiği ilanda 18-23 yaş arası sağlığı uçmaya elverişli, en az ortaokul mezunu gençleri yarım saat uçuracağını açıklamıştı.
*/ İstanbul’da Şakir Zümre Fabrikasında üretilen tayyare bomba askıları (kanat altı), bomba tapaları ile çeşitli ağırlıklarda (10kg, 50kg, 100kg, 200kg, 300kg, 500kg, 900kg) ve değişik tiplerde (klasik parça tesirli, yangın ve aydınlatma) bombaları T. Hava Kuvvetleri uçaklarında kullanılmaya başlandı.
*/ Polonya ve Almanya’dan kaçıp Türkiye’ye sığınan toplam 36 Polonyalı uçak mühendisi ve teknisyeni yetkililere başvurarak havacılık alanında faydalı ve yardımcı olabileceklerini iletmişlerdi…
*/ Dönemin Cumhurbaşkanı İ. İnönü’nün onayıyla Hükümet, T. Hava Kurumuna, bir uçak fabrikası kurarak hafif uçaklar üretme izni vermişti. Aynı yıl “Türk Hava Kurumu Etimesgut Uçak Fabrikası” projesi tamamlanarak onaylanmıştı.
Ocak 1940: */ Yılbaşında T. Hava Kuvvetlerinde savaş ve eğitim uçağı toplam 499 adetti. İleriki aylarda İngiltere’den 24 adet Westland Lysander MK-II tipi uçaklar alınmış ve Yeşilköy’deki keşif birliği ile birlikte Merzifon’da yeni teşkilatlanan Hava Okuluna verilmişti. Daha önceden Yeşilköy’deki Uçuş Okulunda bulunan Fransız pilot yüzbaşılar, Dilly ve Henry yine uçuş öğretmeni olarak Merzifon Hava Okulunda görev yapacaklardı.
*/ Aynı yıl T. Hava Kurumu çeşitli tipte 263 planörle faaliyet gösteriyordu. Ayrıca T. Hava Kurumunda Astsubay Hazırlama Yuvası’na başlangıç uçuşu ile pilotaj eğitimi de veriliyordu. Burayı bitiren havacı astsubaylar, Merzifon Hava Okulunda ileri pilotaj uçuşu (avcı, bombardıman) eğitimine katılıyorlardı.
*/ Milli Savunma Bakanlığı, Kayseri Tayyare Fabrikasında üretilmek üzere 100 adet Magister Miles eğitim uçaklarının lisansını İngiliz Phillips and Powis Ltd. (sonradan Miles adını alacaktı) firmasından satın almıştı. Ancak II. Dünya savaşında artan uçuşlar yüzünden uçakların bakım ve tamir faaliyetleri yüzünden Kayseri ve Eskişehir tesisleri çok yoğun çalışma dönemine girmişlerdi. Bu yüzden 1942 yılında Magister Miles uçağının üretimi T. Hava Kurumunun Etimesgut Uçak Fabrikasına devredilecekti. Öte yandan lisans antlaşması Kayseri Tayyare Fabrikası ile yapıldığı için T. Hava Kurumu, İngiliz şirketinde tekrar 5.000£ vererek yeni üretim lisansı alacaktı…
*/ İstanbul, Ankara’da hava saldırılarına karşı aile (özel) ve genel sığınakların yapılması hükümetin çeşitli organlarında tartışıldı. Ankara Valiliğince çıkartılıp gazetelerde yayımlanan genelgede “Bahçesi olan evlerde veya yakınında açık arazi, arsa bulunan binalarda yaşayanlar hava tehlikesine karşı koruma siperi kazacak veya kazdıracaklardır. Siperin derinliği 2 metre, üst açıklığı 1 metre, tabanı ise 80 cm’den az olmayacaktır. 15 gün içinde siper kazdırmayanlar hakkında gereken kanuni takibat yapılacaktır” ifadeleri yer alıyordu. Daha sonra büyük kentlerde sığınakları gösteren levhalar sokaklara asılacaktı…
2 Şubat 1940: İngiltere’nin Polonya’ya de-monte olarak ambalajlarla gönderdiği 98 adet Fairey-Battle tipi uçakları taşıyan şilep, Almanların işgali üzerine rotasından geri çağrılıp, Türkiye’ye yollanmıştı.
19 Şubat 1940: Yeşilköy’de montajları İngiliz teknik ekibince tamamlanan Fairey-Battle tipi uçaklar, Eskişehir’de Türk yetkililerce teslim alınmıştı.
27 Mart 1940: */ Astsubay Hazırlama Yuvası’nın T. Hava Kuvvetleri hesabına yetiştirdikleri ilk dönem havacı astsubay pilot adaylarından 732’si Merzifon Hava Okuluna gönderildi. Bu gruptan 171 aday, uçuş makinisti olarak yetiştirilecekti.
*/ İngiltere’den alınan 24 adet Westland Lysander MK-II tipi uçaklar, Yeşilköy iskelesine ambalajlı olarak indirilmişti. İngiliz teknik ekibi uçakları burada monte edip, test uçuşlarını yaptıktan sonra T. Hava Kuvvetlerine teslim etmişlerdi. Uçaklar Merzifon’daki Hava Okuluna gönderilmişlerdi.
Nisan 1940: T. Hava Kuvvetlerinin akrobasi uçuş öğretmenlerinden Fransız Astsubay Başçavuş Dauma, Eskişehir’de inişte geçirdiği kaza sonucu ölmüştü. 1940 yılında T. Hava Kuvvetlerinde yabancı uçuş eğitim öğretmen pilotları, eğitimin geliştirilmesi için görev almışlardı: Aynı dönemde hizmete giren Amerikan Falcon uçaklarının eğitimi için Amerikalı Sam Irving isimli uçuş öğretmeni, Eskişehir’de bir süre görev yapmıştı. İzmir Tayyare Alayına verilen Blenheim tipi uçaklar için İngiliz pilotlar Binbaşı Houll ve Binbaşı Davis, Türk uçucuların seyrüsefer ve atış eğitimleri için İzmir’de görev almışlardı. Ayrıca yine İngiliz Pilot Yarbay Pyne Kütahya’da 4. Hava Alayında avcı uçuş taktikleri için uçuş öğretmenliği görevine başlamıştı. İngiliz Pilot Albay Lee eğitim birliklerinde, Pilot Yarbay Mc. Keever keşif birliklerinde eğitmen olarak görev almışlardı.
Mart 1940: T. Hava Kuvvetleri için İngiltere’ye sipariş edilen 36 adet Westland Lysander Mk-II tipi keşif-irtibat uçaklarının 12’si Nuri Demirağ’ın uçak fabrikasında monte edilmişti.
8 Eylül 1940: İtalyan Savoia-Marchetti S-81 tipi bombardıman uçağı Beş Adalar (Antalya’nın Kumluca İlçesi Gelidanya Burnu) civarında denize zorunlu iniş yapmıştı. Batan uçaktan altı kişilik uçuş ekibi kurtarılmıştı. İtalyan Kızılhaç’ına beş kişi teslim edilirken, bir pilot Ankara’ya gönderilip enterne edilmişti.
9 Eylül 1940: İtalyan CANT Z.1007 tipi bombardıman uçağı Antalya’nın Derme ilçesi Dalyan civarına zorunlu iniş yapmıştı. Uçağın bir motoru yandığı için bulunduğu yerde terk edilmiş, altı kişilik uçuş ekibi kurtarılarak Ankara’ya gönderilip enterne edilmişlerdi.
10 Ekim 1940: Vecihi Hürkuş, Almanya’dan mezun olduğu “Uçak Mühendisi” unvanını Türkiye’de ancak Danıştay kararıyla geçerli kılabilmişti.
31 Aralık 1940: */ D.H.Y yıl boyunca toplam 739 yolcu ve 13.927 kg. kargo taşımıştı.
*/ Kayseri Uçak Tamir Fabrikasında yıl boyunca 148 uçak ve 121 uçak motorunun bakım ve onarımı yapılmıştı.
*/ Yıl boyu T. Hava Kuvvetleri toplam 48.370 saat uçuş yaparken, çeşitli rütbelerde 25 havacı uçak kazalarında yaşamlarını yitirmiş, 21 uçak ta kazalarda ağır hasarlanarak devre dışı kalmıştı.
Devam edecek…
|
Emekli 13 Mart 2019 Çarşamba 08:52
|
|
Rauf Gerz 6 Mart 2019 Çarşamba 12:08
|
Sayfa başına git